Dlaczego Święta Barbara została patronką górników?
Teren wałbrzyskiego okręgu przemysłowego ze względu na dominujące tu od wieków górnictwo, szczególnie związany jest z kultem św. Barbary. Kult św. Barbary ma swoją genezę w starożytności. W średniowieczu związany był z tzw. Sztuką dobrego umierania – Ars bene moriendi. Dobra śmierć to możliwość spowiedzi, przyjęcia wiatyku, obecność bliskich. Wypraszając te łaski u Boga św. Barbara chroniła przed nagłą i nieoczekiwaną śmiercią. Z tego też względu na swoją patronkę wybrali ją górnicy, którzy podczas swej ciężkiej pracy ryzykowali życiem.
Najstarsze wizerunki świętej Barbary na naszych terenach
Do najstarszych znanych wizerunków św. Barbary możemy zaliczyć gotycki tryptyk ołtarzowy z kościoła w Lubominie z 1430 roku. Sprawozdania kościelne z 1677 r. informują, że figury św. Barbary miały ołtarze kościołów w Olszyńcu i Walimiu. Rozkwit kultu św. Barbary na naszych terenach nastąpił w drugiej połowie XIX wieku wraz z napływem katolików z Czech, Hrabstwa Kłodzkiego czy też Górnego Śląska. Pierwszy katolicki kościół poświęcony św. Barbarze został wzniesiony na przełomie 1869/1870 r. w Starym Zdroju, gdzie większość wiernych stanowili górnicy. Kolejnym miejscem poświęconym św. Barbarze była kaplica sierocińca fundacji baronowej Amalii Dyherrn – Czettritz. Obecnie mieści się tu Prywatne Gimnazjum i Liceum dla Dziewcząt im. Marceliny Darowskiej, prowadzone przez Zgromadzenie Sióstr Niepokalanek. W kwietniu 1964 r. zawalił się filar podtrzymujący chór w kaplicy św. Barbary. Wykonano remont kapitalny szkoły, który wykonała kopalnia „Victoria”. Po zakończeniu remontu poświęcono kaplicę, całkowicie przebudowaną wg nowego projektu. Poświęcenia dokonał arcybiskup Bolesław Kominek 31 maja 1970 roku.
XX wiek do II wojny światowej
W parafiach gdzie górnicy byli liczącą się grupą wiernych, duszpasterze dbali aby w ich świątyniach znalazły się wizerunki św. Barbary w formie obrazu lub rzeźby. W kościele p. w. św. Jerzego na Białym Kamieniu w 1904 r. umieszczono obraz przedstawiający postać św. Barbary, która przynosi wiatyk przygniecionemu stemplem górnikowi w chodniku kopalni. Podobną scenę umieszczono na obrazie namalowanym przez Hieronima Richtera. Obraz ten wisiał w prezbiterium kościoła doraźnego w Dittersbach. Obraz ten wisi przy wejściu do zakrystii obecnego kościoła p. w. św. Franciszka z Asyżu, konsekrowanego w 1933 roku. Najmłodszym kościołem p. w. św. Barbary w okręgu wałbrzyskim jest świątynia w Starym Lesieńcu zbudowana w latach 1928 – 1929. Również w dawnym szpitalu brackim (Knappschafts – Lazarett) – obecnie szpital nr 2 – do dziś istnieje kaplica pod wezwaniem górniczej patronki.
wizerunki Św. Barbary na ziemiach wałbrzyskich po II wojnie światowej
Po drugiej wojnie światowej, górnicy, którzy przybyli na ziemie wałbrzyskie, kontynuowali nabożeństwo do św. Barbary. Patronka górników znalazła miejsce w bocznym ołtarzu Matki Boskiej Częstochowskiej w wałbrzyskim kościele p. w. św. Aniołów Stróżów. Stało się tak, mimo, że w prezbiterium świątyni istniał już witraż przedstawiający świętą. Postać św. Barbary zdobi również sufit sobięcińskiego kościoła św. Józefa. Polichromia przedstawia patronkę trzymającą miecz i księgę, na której stoi kielich z hostią. Tłem są tu mury grodu i wieża, która po wojnie otrzymała białoczerwoną flagę. W ołtarzu bocznym kościoła stoi również drewniana rzeźba świętej. W czasie realnego socjalizmu władze pomniejszały bądź zacierały wszelkie przejawy kultu religijnego. Posunięto się nawet do zmiany pisowni górniczego święta. Do lat sześćdziesiątych wyraz „Barbórka” pisano przez „u” zwykłe. Z cechowni kopalnianych wyprowadzono figury św. Barbary. Nawet ulicę w centrum miasta prowadzącą do szpitala, dawną Barbara Strasse, przemianowano na ulicę Szmidta. Św. Barbara została patronką niewielkiej bocznej uliczki na Sobięcinie – dawnej Hütten Strasse.
Godne miejsce w tradycji od lat 80-tych
Dopiero obchody Dnia Górnika z 4 grudnia 1980 r. przywróciły godne miejsce św. Barbarze w tradycji i historii górnictwa wałbrzyskiego. W tym właśnie dniu na uroczystej mszy św. odprawionej w kościele p. w. Św. Aniołów Stróżów arcybiskup Henryk Gulbinowicz, metropolita wrocławski, dokonał poświęcenia 12 figur świętej Barbary. Figury te zostały, z uroczystą oprawą, umiejscowione w kapliczkach i ołtarzykach zbudowanych w miejscach pracy Braci górniczej Dolnego Śląska:
- Thorez: 2 figury
- Wałbrzych: 2 figury
- Victoria: 3 figury
- Nowa Ruda: 2 figury
- Transgór: 1 figura
- Kamieniołom Sobótka: 1 figura
- Turoszów: 1 figura
